انواع نخ فرش ماشینی – معرفی بهترین نخ فرش و مزایا و معایب آن

یکی از سوالاتی که در خرید فرش ماشینی برای همه پیش میاید این است که بهترین نخ در فرش ماشینی چیست؟ همان طور که می دانید در فرش ماشینی مثل فرش دستباف از الیاف متنوعی در بافت استفاده می شود.

در این مطلب می خواهیم شما را با انواع نخ و الیاف در فرش ماشینی و دستباف آشنا کنیم. هم چنین مزایا و معایب هر کدام از الیاف را بررسی کنیم. در نهایت هم کمک خواهیم کرد تا بهترین جنس نخ فرش که برای شما نیز مناسب باشد انتخاب کنید. پس با ما در فرش گوزل کاشان همراه شوید.

انواع نخ فرش ماشینی

در فرش ماشینی همان طور که گفتیم از الیاف و نخ های متنوعی در بافت فرش استفاده می شود. در ابتدا باید در مورد بافت فرش توضیحاتی به شما بدهیم. چون در بافت فرش از سه دسته نخ مختلف استفاده می شود که هر کدام جنس و مشخصات خاص خود را دارد.

به طور کلی، نخ هایی که در بافت فرش ماشینی کاشان به کار می رود و بافت فرش را شکل می دهد می توان به سه دسته تقسیم کرد:

• نخ تار
• نخ پود
• نخ خاب یا پرز فرش

به صورت کلی در انواع منسوجات مثل پارچه یا فرش و گلیم، اسکلت فرش را دو نخ تار و پود شکل می دهد. این دو نخ به صورت طولی و عرضی در هم تنیده می شوند و بافته ای را شکل می دهند که از آن استفاده های مختلفی می شود.

در فرش دستباف یا ماشینی علاوه بر تار و پود، نخ دیگری هم وجود دارد که نخ خاب فرش نام دارد. نخ خاب در فرش همان نخی است که روی سطح فرش است و آن را لمس می کنید. نخ خاب در فرش به دور نخ های تار پیچیده می شود و گره می خورد. در تصویر زیر می توانید نحوه قرار گیری نخ تار، پود و نخ خاب را در بافت فرش ببینید.

نکته: 

در برخی از انواع فرش ماشینی و دستباف مثل گلیم و جاجیم، فقط از نخ تار و نخ پود استفاده می شود. یعنی نخ خاب در بافت فرش استفاده نمی شود. این نوع فرش ها دیگر پرزی در سطح خود ندارند و سطح فرش را نخ پود شکل می دهد.

نخ تار

تار نخی است که در جهت طول فرش قرار می گیرد و استحکام و مقاومت فرش را در این جهت تامین می کند. نخ تار معمولا از جنس پنبه، پلی استر یا ترکیبی از این دو است.

نخ پود

پود نخی است که در جهت عرض فرش و در بین گره های فرش قرار می گیرد و نخ خاب را در جای خود نگه می دارد. نخ پود معمولا از جنس پنبه، پلی استر یا جوت (کنف) است.

نخ خاب

خاب یا پرز نخی است که سطح روی فرش را پوشانده است و نقش و نگار فرش را ایجاد می کند. نخ خاب فرش ماشینی معمولا از جنس اکریلیک، پلی استر، پلی پروپیلن یا پشم در فرش دستباف است.

انواع جنس نخ در فرش ماشینی و دستباف

تا اینجا در مورد نخ هایی که بافت فرش را شکل می دهد صحبت کردیم. در ادامه می خواهیم در مورد جنس انواع نخ در فرش ماشینی و دستباف صحبت کنیم. از آن جایی که 80 درصد بافت فرش را نخ خاب تشکیل می دهد، انواع جنس نخ خاب در فرش را بررسی خواهیم کرد.

در سوی دیگر بیشتر الیاف تار و پود در فرش ماشینی و دستباف را الیاف پنبه (کتان)، پلی استر یا ترکیب این دو با نسبت 80% به 20% شکل می دهد. از این نظر الیاف تار و پود در فرش ماشینی و قالی دستباف از نظر جنس یکسان هستند.

در ادامه انواع نخ خاب و پرز فرش و بهترین نخ فرش را معرفی می کنیم:

نخ های خاب در فرش دستباف

در فرش دستباف که قیمت خیلی گران تری نسبت به فرش ماشینی دارد از نخ هاب خاب متنوعی استفاده می شود. چیزی که در مورد نخ خاب یا همان پرز های قالی دستباف باید گفت، طبیعی بودن این الیاف است.

در بافت قالی دستباف، نخ هاب خاب فرش، الیاف طبیعی هستند که شامل پشم، کرک و ابریشم می شوند. رنگرزی این الیاف هم کاملا طبیعی است و با دست انجام می شود.

پشم

پشم یکی از رایج‌ترین نخ هایی نخ هایی است که در بافت قالی دستباف به کار می رود. این الیاف، از پشم حیواناتی مانند گوسفند، بز و شتر به دست می‌آید. قالی های دستباف پشمی نرم و بسیار لطیف هستند و عایق خوبی برای گرما محسوب می شوند.

ویژگی‌های الیاف پشم در فرش دستبافت

• نرم و لطیف بودن: پشم یکی از نرم‌ترین الیاف طبیعی است. فرش‌های پشمی بسیار نرم و راحت هستند.
• عایق بودن: پشم عایق خوبی برای گرما و صدا است. فرش‌های پشمی می‌توانند گرمای بدن را حفظ کنند و از ورود صدا به داخل خانه جلوگیری کنند.
• دوام و مقاومت: پشم الیاف محکمی است که در برابر سایش و پارگی مقاوم است. فرش‌های پشمی می‌توانند سال‌ها دوام بیاورند.
• قابلیت رنگ پذیری: پشم به راحتی رنگ می‌گیرد. فرش‌های پشمی در طیف وسیعی از رنگ‌ها موجود هستند.

انواع پشم مورد استفاده در قالی دستباف

پشم از نظر نوع حیوان، فصل چیدن و روش ریسندگی به انواع مختلفی تقسیم می‌شود.

• پشم گوسفند: پشم گوسفند رایج‌ترین نوع پشم مورد استفاده در قالی دستباف است. پشم گوسفند از نظر ضخامت، نرمی و رنگ به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. نخ پشم را می توان بهترین نخ فرش در دسته قالی های دستباف محسوب کرد. چون قیمت و کیفیت مناسبی دارد.
• پشم بز: پشم بز لطیف‌تر از پشم گوسفند است. پشم بز هم از نظر ضخامت و رنگ به انواع مختلفی تقسیم می‌شود.
• پشم شتر: پشم شتر بسیار ضخیم و مقاوم است.
• پشم مرینوس: پشم مرینوس نوعی پشم گوسفند است که از نژاد مرینوس به دست می‌آید. پشم مرینوس بسیار نرم و لطیف است و قیمت بالایی دارد.

کرک

نخ کرک نخی نرم و لطیف است که از حیواناتی مانند گوسفند، بز و شتر به دست می‌آید. کرک از لایه زیرین پشم تشکیل می‌شود و بسیار نرم‌تر و لطیف‌تر از پشم است. فرش‌های کرکی بسیار نرم و زیبا هستند و معمولاً برای تزئین دکوراسیون استفاده می‌شوند. البته نخ کرک کمیاب تر است و قیمت گران تری هم نسبت به نخ پشم دارد.

ویژگی‌های نخ کرک در قالی دستباف عبارتند از:

• نرمی و لطافت: کرک یکی از نرم‌ترین الیاف طبیعی است. فرش‌های کرکی بسیار نرم و لطیف هستند و به راحتی روی پوست می‌لغزند.
• ظرافت: کرک یک الیاف طبیعی ظریف است. فرش‌های کرکی بسیار ظریف و زیبا هستند.
• دوام و ماندگاری: کرک یک الیاف طبیعی بادوام است. فرش‌های کرکی با مراقبت مناسب می‌توانند سال‌ها دوام بیاورند.

ابریشم، گران ترین و بهترین نخ

نخ ابریشم نخی ظریف و زیبا است که از پیله کرم ابریشم به دست می‌آید. فرش‌های ابریشمی بسیار زیبا و گران‌قیمت هستند. چون تولید الیاف ابریشم فرایند سخت تری دارد. در سوی دیگر بافت فرش های ابریشم و گل ابریشم هم بسیار سخت و زمان بر خواهد بود. 

ویژگی‌های نخ ابریشم در قالی دستباف عبارتند از:

• ظرافت: ابریشم یک الیاف طبیعی ظریف است. فرش‌های ابریشمی بسیار ظریف و زیبا هستند.
• جلا و درخشش: ابریشم دارای جلا و درخشش طبیعی است. فرش‌های ابریشمی بسیار درخشان و زیبا هستند.
• دوام و ماندگاری: ابریشم یک الیاف طبیعی بادوام است. فرش‌های ابریشمی با مراقبت مناسب می‌توانند سال‌ها دوام بیاورند.

انواع نخ خاب در فرش ماشینی

تا اینجا در مورد انواع نخ خاب در فرش دستباف صحبت کردیم. در ادامه می خواهیم در مورد نخ های خاب یا همان پرز در فرش ماشینی صحبت کنیم. تنوع الیاف خاب در فرش ماشینی نسبت به قالی دستباف بیبشتر است. همین هم باعث می شود مردم در خرید فرش ماشینی دچار سردرگمی شوند.

نخ خاب در فرش ماشینی تاثیر زیادی در کیفیت و قیمت فرش هم دارد. در مورد تاثیر جنس نخ در قیمت و کیفیت فرش هم در ادامه صحبت می کنیم. ابتدا انواع نخ خاب در فرش های ماشینی را معرفی می کنیم:

نخ پلی استر (Polyester – PET)

نخ های پلی استر ارزان قیمت ترین نوع الیاف در فرش ماشینی محسوب می شوند. انواع فرش ارزان قیمت ماشینی 500 شانه و 700 شانه که در بازار می بینید با الیاف پلی استر بافت می شوند. فرش های پلی استری در بین مردم به فرش نخ پلاستیکی هم معروف هستند.

نخ پلی استر یک نوع نخ مصنوعی است که از پلیمر پلی اتیلن ترفتالات (PET) ساخته شده است. این نخ دارای مزایای زیادی از جمله دوام و استحکام بالا، مقاومت در برابر سایش و پارگی، رنگ ثابت و ضد حساسیت است. دیگر ویژگی های الیاف پلی استر:

• نرم، گرم، سبک
• جذب رطوبت بسیار پایین
•  بادوام
•  ضد آلرژی و ضد حساسیت
•  قابل شستشو با دست و ماشین
• ضد بید
•  بدون پرزدهی

نخ اکریلیک یا اکرولیک (Acrylic)

نخ اکریلیک یا اکرولیک را می توان پراستفاده ترین و بهترین نوع الیاف در بافت فرش ماشینی دانست. این نخ محبوب ترین نخ در میان خریداران فرش هم محسوب می شود. به طوری که اکثر خریداران، فرش نخ اکریلیک را برای خرید انتخاب می کنند و نخ اکریلیک را بهترین نخ فرش می دانند.

الیاف اکریلیک یک نوع الیاف مصنوعی است که از پلیمر پلی اکریلونیتریل (PAN) ساخته شده است. این الیاف برای اولین بار در سال 1950 در ایالات متحده تولید شدند و به سرعت به یکی از محبوب ترین الیاف مصنوعی در جهان تبدیل شدند. از این الیاف علاوه بر فرش در سایر منسوجات مثل لباس و مبلمان هم استفاده می شود.

برخی از ویژگی های الیاف اکریلیک (اکرولیک):

• نرمی و لطافت فوق العاده بالا (شبیه به الیاف طبیعی)
• مقاومت بالا در برابر حرارت
• عدم تغییر در بافت فرش با پاخوردگی
• عایق حرارتی فوق العاده
• ضد حساسیت و آلرژی

مهم ترین مزیتی که نخ های اکریلیک دارند، نرمی و لطافت ویژه، عدم تغییر با پاخوردن و گذر زمان است. اگر دقت کرده باشید ضخامت فرش های ماشینی بعد از مدتی کم می شود و نخ های پرز فرش به اصطلاح کوبیده می شوند. این ویژگی در فرش های پلی استر به خوبی حس می شود. اما در فرش اکریلیک اینطور نیست.

نخ های پلی استر غالبا در ایران تولید و فرآوری می شوند. اما مواد اولیه الیاف اکریلیک معمولا وارداتی است. همین هم باعث می شود انواع فرش اکریلیک بایر آلمان یا فرش اکریلیک ترک در بازار معروف شود. این الیاف با عنوان بهترین نخ فرش در بین مردم مشهور شده اند.

نخ ورجین (Virgin)

نخ ورجین یا ورژن یکی از نخ های جدیدی است که به عنوان نخ خاب در فرش استفاده می شود. الیاف ورجین یکی از انواع نخ های پلی استر به حساب می آید. از این نظر ویژگی های الیاف پلی استر را دارد.

مهم ترین تفاوتی که نخ های ورجین با دیگر الیاف پلی استر دارند این است که از گرانول دست اول و فرآوری نشده به دست می آیند. در حالی که دیگر الیاف پلی استر ممکن است با مواد اولیه بازیافتی تولید شده باشند.

در نتیجه می توان گفت نخ ورجین دارای کیفیت بهتری نسبت به نخ های پلی استر است. البته قیمت بالاتری هم دارد که باعث شده فرش های ورجین گران تر از فرش های پلی استر باشند.

مزیت های فرش دارای نخ خاب ورجین نسبت به فرش پلی استر:

• نرمی و لطافت بالاتر
• مقاومت و دوام بیشتر در برابر سایش و پاخوردگی، نور خورشید و حرارت
• ثبات رنگی بهتر
• ماندگاری بالاتر

نخ پلی پروپیلن (Polypropylene – PP)

 پلی پروپیلن (PP) با فرمول شیمیایی –[CH2-CH(CH3)]n– یکی از پرمصرف ترین و اساسی ترین پلیمرهای مورد استفاده در دنیا است. این الیاف کاربرد های متنوعی دارند و تقریبا 50 درصد استفاده از آن ها در مصارف بهداشتی است. در صنعت فرش هم از نخ پلی پروپیلن به شدت استفاده می شود.

این الیاف کیفیت بالاتری نسبت به نخ های پلی استر دارند. به همین دلیل هم گران قیمت تر هستند. از الیاف پلی پروپیلن به دلیل کیفیت بالا و سازگاری با انواع پوست در فرش های کودک هم استفاده می شود. مهم ترین مزیت های الیاف پلی پروپیلن:

• شفافیت بالا، مقاومت کششی زیاد، مقاومت در برابر اسیدها و خوردگی، ضد آلرژی و حساسیت بودن
• دمای ذوب بالا
• جذب رطوبت بسیار پایین
• مقاومت بالا در برابر شستشو
• رنگ پذیری عالی

نخ پلی اوژن

الیاف پلی اوژن از الیاف تازه وارد در صنعت فرش ماشینی است. این نوع از الیاف به ابریشم مصنوعی مشهور هستند. از الیاف پلی اوژن در فرش های کلاریس (چاپی) در کارخانه فرش کاشان استفاده می شود.

نخ های پلی اوژن نرمی و لطافت فوق العاده زیادی دارند و از نظر رنگ بندی و براقیت هم شبیه نخ های ابریشمی هستند. ویژگی دیگر این الیاف هم تا حدودی آنتی باکتریال بودن است که باعث می شود برای فرش آشپزخانه و فرش اتاق کودک مناسب باشد.

نخ ویسکوز

الیاف ویسکوز یا ریون از الیاف طبیعی و گیاهی هستند که منشا سلولزی دارند و از چوب گیاهان و درختان تامین می‌شود و این مواد را به صورت خمیری و نهایتا آن را به صورت الیاف مصنوعی تهیه می‌کنند.

نکته جالب درباره نخ ویسکوز این است که با اینکه این الیاف منشا طبیعی دارد و از درختان تامین می‌شود اما به دلیل اینکه طی فرآیند‌هایی و به دست انسان ساخته می‌شود، در زمره الیاف نیمه مصنوعی و مصنوعی قرار می‌گیرد.

نکته: تفاوت فرش های ابریشم مصنوعی نخ بامبو، ویسکوز، تنسل و مدال با فرش ابریشم طبیعی

در فرش های ماشینی که به اصطلاح ابریشم مصنوعی هستند اسم این نخ یا نخ های تنسل، بامبو و مدال را زیاد می شنوید. باید بدانید این الیاف قیمت فوق العاده بالایی دارند و در نتیجه در فرش ماشینی معمولا ترکیبی از این نخ ها با نخ های اکریلیک استفاده می شود. پس فرش بافته شده درصد خیلی کمی از این نخ ها دارد.

مقایسه نخ اکرولیک و نخ پلی استر

• نخ های پلی استر کاملا بدون پرز هستند اما نخ اکریلیک پرزدهی دارد.
• نخ پلی استر بدلیل عدم پرزدهی هیچ گونه مشکل آلرژیک ایجاد نمی کند و تاثیری بر سلامت مصرف کننده ندارد ولی در اتحادیه اروپا استفاده از نخ اکرولیک در البسه و پتو و پشم ممنوع شده است. زیرا به علت پرز دهی دارای مشکل آلرژیک می باشد.در حالیکه استفاده از نخ پلی استردر اتحادیه اروپا رایج است.
• نخ پلی استر درصد جذب رطوبت 0.5 درصد و نخ اکرولیک 1 تا 3 درصد
• نخ پلی استر چگالی 1.38 و چگالی نخ اکرولیک 1.16
•  نخ پلی استر در 240 درجه سانتی گراد نرم میشود و در دمای 260 درجه ذوب میشود ولی نخ اکرولیک از دمای 150 درجه شروع به نرم شدن می کند و در دمای بالای 200 درجه ساختار آن تخریب میشود.
• نخ پلی استر حساس به شوینده های کلر دار می باشد ولی نخ اکرولیک (فرش اکرولیک) حساسیت کمتری به شوینده های کلر دار دارد.
• نخ پلی استر  و نخ اکرولیک در محلول اسید کلریک تا 35% مقاوم هستند.
• نخ پلی استر از لحاظ ثبات شتشوی نخ رنگ شده با نخ اکرولیک یکسان است.
• در اثر سوختن و مشتعل شدن نخ پلی استر (فرش پلی استر) گاز co2 و بخار آب آزاد شده ولی در نخ اکرولیک بخار سمی متصاعد می شود.

نخ پلی استر به صورت صد در صد در صنایع پتروشیمی ایران تولید می شود ولی  بخش زیادی از نخ اکرولیک وارداتی می باشد .

---

بیشتر بخوانید: فرش 700 شانه بخریم یا فرش 1200 شانه؟

---

تاثیر جنس نخ در قیمت فرش چیست؟

همان طور که در ابتدا گفتیم مهم ترین چیزی که در قیمت یک فرش تاثیر دارد، جنس نخ خاب فرش و مقدار آن است. معمولا حدود 80 درصد بافت یک فرش ماشینی را نخ خاب یا همان پرز فرش شکل می دهد. پس هر چه نخ خاب فرش گران تر و بهتر باشد، قیمت فرش هم بیشتر است.

در حال حاضر فرش های پلی استر مثل فرش بی سی اف (BCF) ارزان ترین فرش ماشینی محسوب می شوند. در درجه های بعدی هم فرش های پلی پروپیلن و ورجین قرار می گیرند. فرش اکریلیک قیمت مناسب و مقرون به صرفه ای دارد و فرش های به اصطلاح ابریشم مصنوعی هم گران قیمت هستند.

نخ هیت ست چیست؟

فرایند هیت ست که بر روی الیاف فرش انجام می شود به معنای تثبت حرارتی است. (Heat set yarn) یک فرآیند صنعتی است که در آن نخ تحت دما و فشار بالا قرار می گیرد. این فرآیند باعث می شود که مقاومت و کیفیت الیاف افزایش پیدا کند.

مراحل هیت ست نخ

هیت ست نخ معمولاً در چند مرحله انجام می شود:

1. نخ در یک دستگاه هیت ست قرار می گیرد.
2. نخ تحت دما و فشار بالا قرار می گیرد.
3. نخ از دستگاه هیت ست خارج می شود.

مزایای هیت ست کردن نخ

هیت ست نخ مزایای زیادی دارد، از جمله:

• افزایش استحکام و دوام نخ: هیت ست نخ باعث می شود که نخ در برابر سایش و پارگی مقاوم شود.
• افزایش ثبات نخ: هیت ست نخ باعث می شود که نخ شکل خود را حفظ کند.
• افزایش مقاومت در برابر رطوبت: هیت ست نخ باعث می شود که نخ در برابر رطوبت مقاوم شود.
• از بین رفتن پرزدهی فرش

بهترین نخ فرش چیست؟

تا اینجا در مورد انواع نخ در فرش و بهترین نوع نخ فرش ماشینی صحبت کردیم و با ویژگی ها و مزایا و معایب هر کدام هم آشنا شدیم. در نهایت در مورد این سوال که بهترین نوع نخ کدام است باید گفت بستگی به نیاز و هدف شما دارد.

همه الیاف فرش از نظر دوام و ماندگاری بسیار مناسب هستند. یعنی طول عمر یک فرش پلی استر با یک فرش اکریلیک فرقی نمی کند. چیزی که فرق دارد این است که فرش اکریلیک سال های طولانی می تواند نرمی و لطافت خود را حفظ کند.

فرش های اکریلیک طبیعتا گزینه مناسب تری برای خرید هستند اما قیمت گران تری هم دارند. در نتیجه خیلی از خریداران فرش مجبور می شوند فرش های پلی استر را خرید کنند. در بین فرش های پلی استر می توان فرش های ورجین 500 شانه و طرح 700 شانه یا فرش 700 شانه را پیشنهاد خوبی برای خرید دانست.

تشخیص جنس نخ فرش

تشخیص قطعی جنس نخ فرش فقط به وسیله آزمایش الیاف در آزمایشگاه ها امکان پذیر است. اما روش هایی هم وجود دارد که می توان تا حدودی اکریلیک یا پلی استر بودن نخ فرش را تشخیص داد.

تشخیص دادن جس نخ فرش هم مسئله ای بسیار مهم است. چون در حال حاضر خیلی از فرش های ماشینی پلی استر و ارزان قیمت به جای فرش اکریلیک درجه یک و اصل به فروش می رسند.

چگونه فرش پلاستیکی را از فرش اکریلیک تشخیص دهیم؟

1. فرش اکریلیک نسبت به فرش پلي استر (پلاستیکی) نرم ترو  لطيف تر است.
2. فرش های پلی استر رنگ های براق تری دارند.
3. فرش های اکریلیک مقداری پرزدهی دارند اما فرش های پلی استر هیچ گونه پرزدهی ندارند.
4. در حين لمس کردن و دست کشيدن بافت فرش، دست به راحتي از روي فرش سر مي خورد و چسبندگي نخ های فرش حس نمی شود.
5. نخ اکریليک در حين دست کشيدن از زير دست دانه دانه رد شده و داخل هم کلاف نمي شود.
6. نخ اکریليک اصلا بوي پلاستيک و مواد نفتي نمي دهد.
7. مقاومت بالا در برابر پا خور شدن و برگشت پذيري بالای الیاف از ویژگی های فرش اکریلیک است.
8. نخ اکریلیک مثل نخ های طبیعی می سوزد اما نخ های پلی استر مثل مواد پلاستیکی ذوب می شود و چکه می کند.

جمع بندی

در این مطلب از وبلاگ کارخانه فرش گوزل کاشان سعی کردیم شما را به صورت کامل با انواع نخ در فرش ماشینی و دستباف، مزیت های هر کدام و بهترین نخ فرش آشنا کنیم. با خواندن نکات بالا می توانید بهترین و مناسب ترین فرش ماشینی با الیاف متناسب با نیاز خود را خرید کنید.

در صورتی که هر گونه سوال یا پیشنهادی در مورد این مطلب دارید می توانید در قسمت نظرات با ما در میان بگذارید تا به آن پاسخ دهیم یا از نظر شما استفاده کنیم.